Daadkracht

Maand 1
De eerste maand op KCMC komt tot een einde. Heb al veel geleerd en meegemaakt hier, maar in die maand ook al een hoop georganiseerd, en onderwijs gegeven. Wie zegt dat je in Afrika niets van de grond krijgt… ? Nu is het een kwestie van volhouden en uitbouwen, want misschien piep ik wel anders over een tijdje. Toch kan een gemotiveerde en leergierige groep je na zo’n korte tijd al laten zien dat ze het neurologie-onderwijs in praktijk brengen (bedside teaching en theorie- lang leve de doos plastic hersenmodellen die farmaceut Teva doneerde en werden overgevlogen door de KLM ngo ‘ Piloten zonder Grenzen’. Sluikreclame mag nu wel even !). Residents, kinderartsen en internisten weten dat ik er ben en maken er gebruik van. Gisteren kwam er nog een resident kindergeneeskunde buiten adem mijn kamer in stormen: “Doctor, doctor, we need you, we are all looking for you… three patients at the same time… come !” Wat bleek (nadat ik zo hard mogelijk mee terug was gebeend, want het was blijkbaar dringend)… ? Een hele familie op de poli, waarvan alle zonen een young-onset spierdystrofie hadden, de dochters gezond. Een van de kinderartsen had gesuggereerd dat het wel eens X-linked kon zijn, waarop de vader ter plekke zijn vrouw wilde verstoten omdat zij hem zieke kinderen gaf. Ik kreeg 3 dossiers in handen geduwd en mocht het eventjes in goede banen leiden. Met mijn non-existente kennis van het Kiswahili. Uiteindelijk hebben we op de onderzoekskamer, (waar alle residents, kinderartsen en professor Olomi zelf waren komen kijken: net ramptoeristen) het hele neurologisch onderzoek gedaan (Gowers/Trendelenburg/kuit-pseudohypertrofie), een kort college over Duchenne en Becker, en uitleg over het gedrag van de genmutatie. In de tussentijd was vader zo onder de indruk van dit spektakel dat hij gekalmeerd leek en zijn zoons waarachtig weer de moeite waard vond. Zal mij benieuwen hoe lang dat gaat duren. Zo krijg ik er een hele familie bij op mijn poli, al zal het waarschijnlijk bij 1 bezoek moeten blijven om op comorbiditeit te screenen, voorzichtig het verhaal van genetic counseling op te pakken en paramedische zorg te regelen. Meer kun je hier eenvoudigweg niet doen, maar het verschaffen van goede uitleg en benutten van de zorg die wel beschikbaar is, helpt ook. Ik heb bijvoorbeeld nog nooit zulke goede en toegewijde ergotherapeuten aan het werk gezien- en dat met zo weinig middelen.
Grand Rounds
De Grand Rounds, de Grote Visite die wekelijks in academische ziekenhuizen plaatsvindt en -heel- lang, leuk en leerzaam kan zijn, hebben een aantal jaar geleden opgehouden te bestaan op de Kinderafdeling. Op andere afdelingen van KCMC worden ze nog wel gehouden, maar staan zwaar onder druk van geld- en personeelsgebrek. Onderwijs gaat niet altijd voor. Met ingang van vorige week hebben we er op mijn voorstel weer eentje gehouden. Zowel artsen als verpleegkundigen vormden een groep van meer dan 30 man, dus bijna te veel voor 1 patientenzaaltje. En allemaal kwamen ze na afloop met dezelfde feedback: ‘ dit hebben we gemist, dus ga zo door !’ De neonatale afdeling leent zich minder voor dit soort visites, maar hoort er natuurlijk wel helemaal bij. Voor deze afdeling hebben we een soort papieren visite bedacht, waarna we selectief een aantal kinderen zullen bekijken als hun toestand zich hiervoor leent: The Little Grand Round is hij gedoopt. Nu maar eens kijken of die net zo succesvol zal worden.
Nieuwsbrief
Verder hebben we de Newsletter nieuw leven ingeblazen op verzoek van het hoofd van de afdeling. Zij gaf aan dat deze nieuwsbrief de afdeling altijd een beetje bij elkaar hield door informatieverstrekking, maar dat hij al een tijdje niet meer werd geschreven. Op verzoek kreeg ik de meest recente als voorbeeld: 1998… En ook dat is een leuk en haalbaar project. Twee van de kinderartsen in spe gaan er met ‘n voorzetje mee aan de slag.
EEG
Ook de EEG-kamer is open ! Er staat een prima digitaal apparaat, al zat alles onder een letterlijk adembenemende laag stof. Jaren nauwelijks gebruikt, want niemand wist meer hoe dat allemaal werkte. De Duits-Keniaanse kinderneuroloog die jaren geleden is vertrokken heeft gelukkig ook een aantal nuttige EEG-atlassen achtergelaten, zodat het in potentie een complete en bruikbare unit is. Zowel de volwassenafdeling als de kinderafdeling heeft een grote behoefte aan EEGs, dus ik neem dit stukje KNF op me. Komt het toch nog goed uit dat ik daar niet weg te slaan was tijdens mijn opleiding…; ) ! De verpleegkundigen die het apparaat kunnen bedienen zijn inmiddels beiden ander werk gaan doen en zullen moeten teruggehaald worden- als ze dat nog willen tenminste. Zo niet, dan zullen we vragen of ze een nieuwe generatie willen opleiden. In de tussentijd hopen we de EEG-service weer in de lucht te krijgen. De bedoeling is dat we 1 of 2 van de internisten en kinderartsen met interesse in neurologie trainen in klinische maar ook KNF-aspecten en zij na 2 jaar deze service kunnen voortzetten.
Verdiepingsstage
En, lest best, als ik 1 van de internisten en 1 van de kinderartsen in staat zou kunnen stellen om een korte verdiepingsstage (1-2 maanden) neurologie/KNF in het Radboud zou kunnen laten volgen, zou dat natuurlijk geweldig zijn. Er bestaat al jaren een ziekenhuisbreed ondersteuningsprogramma vanuit het Radboud aan KCMC, dat allerlei andere afdelingen op eendere wijze ondersteunt. Pathologie, Radiologie, Anesthesie, Orthopedie, enzovoorts. Het enige nadeel is dat ik ‘net kom kijken’ (vele onderdelen lopen al jaren en staan ook in het volgende meerjarenplan van samenwerking dat binnenkort van kracht wordt), en dat neurologie hier natuurlijk een niet-bestaand specialisme is ! Maar dat neemt niet weg dat er hier grote behoefte is aan neurologische expertise en er anders bijvoorbeeld EEG-faciliteiten zijn, die niet worden gebruikt omdat niemand ertoe opgeleid is. Zonde toch! Ik hoop daarvoor een lans te kunnen breken terwijl ik hier werk, en zou het een prachtig resultaat vinden als dat mogelijk gemaakt werd. Of dat kan is een kwestie van volhouden (lees: enig drammen) aan mijn kant, maar te meer van politiek aan de KCMC-kant. En die kan ondoorgrondelijk zijn. Afwachten dus maar. Pole pole !

Eerste schooldag

Nu begint het echt! We hebben zojuist de vier oudste kinderen naar hun klaslokalen op ISM gebracht.

Ida zit in P6 (P = primary) bij Mr. Scott, een leuke jonge ‘echte’ Brit bij wie Ida het vermoedelijk erg goed naar haar zin zal hebben. Willem zit in P4 en Doris in P3, beide bij Miss Jann (de klassen beslaan steeds twee schooljaren: P1/P2, P3/P4, P5/6). Jann is geboren in Zimbabwe, en is al meer dan dertig jaar juf in allerlei landen. We ontmoetten haar bij de laatste hash en mochten haar onmiddellijk, een heerlijk mens. Ze stelde Willem en Doris meteen op hun gemak. Hugo zit in P1 bij Miss Nina, de moeder van Frazer. Frazer zit bij Willem in de klas en woont verderop in de straat. Zijn zus Annie is van Ida’s leeftijd, en de kinderen zijn al een paar keer bij elkaar wezen spelen. Steven en Vicky blijven thuis bij Mama Halima.

Ook al is niet alles nieuw, toch is het een hele grote stap: een nieuwe school, een nieuwe klas en ineens ook alles in het Engels. Vreemd te bedenken dat Hugo niet in het Nederlands maar vanaf het begin in het Engels zal leren lezen en schrijven.

Als we over de prachtige ISM-campus naar de hoofduitgang lopen feliciteren Marieke en ik elkaar met Marek die vandaag 17 wordt. We vinden het jammer dat hij vandaag niet hier ook begint. We hadden hem graag in D1 zien instromen, het eerste jaar van de tweejarige IB-opleiding die gelijk staat aan 5- en 6 VWO. Dit uitdagende internationale klimaat zou geknipt voor hem zijn geweest, maar natuurlijk gaat ‘ie het ook geweldig doen op het Jordan in Zeist, zijn huidige school! Alas, ik ga Marek straks maar eens uit zijn bed bellen; ik gok dat ik daar nog tot na de middag de tijd voor heb 🙂

Bij de hoofduitgang van de campus, als we Lema Road oversteken om naar ons werk te gaan, bevestigt Mt. Kibo (de hoogste Kilimanjaro-top die boven Moshi uittorent; sneeuwwit, tegen een strakblauwe hemel) nog maar eens dat dit de plek is waar we moeten zijn. We wisselen een grote grijns uit. Voor ons begint het werk hier nu ook echt. Ik spring op de fiets naar KCRI, en Marieke rent naar KCMC.

Tomaten – de prelude

Zaterdag in Nijmegen

Ik kan met enige weemoed terugdenken aan de zaterdagen in Nijmegen. In de loop van de tijd ontstond een vertrouwde routine die zich wekelijks herhaalde, soms met een kleine variatie.

Eerst in Giu naar Bakkerij de Bie, veruit de beste niet-biologische bakker van Nijmegen. In de categorie biologisch zou Bakker Arend winnen, maar die ligt niet in de route en bij onze volumes (9 broden per week) kan je je dat niet veroorloven. Op weg terug vlees en beleg kopen bij Scharrelslager Wim Coenen, de meest bescheiden meervoudig Nederlands- en wereldkampioen op aarde.

Na de brunch met wat kinderen op de grote groene naar de markt voor de biologische groenten van Hans, en naar de visboer voor vis of Vongole. O ja, geachte Vok en Lammert Koelewijn: op jullie vis is niets aan te merken, maar ik heb uitgerekend dat ik in zeven jaar meer dan 100 euro heb uitgegeven aan de restjes water die jullie altijd in je weegschalen laten staan … schande!

Maar op de markt kwam ik bovenal voor de onovertroffen kaas van Gerard Litjens, voor mij dé dagelijkse lekkernij. Gerard is te bescheiden om reclame te maken voor zijn biologische rauwmelkse kaas, die volgens zijn zeggen veel te wild is om mee te dingen in kampioenschappen, maar volgens mij zou hij in de nationale top eindigen. Wie ons in Tanzania een stuk van Gerards boeren-gaten-belegen bezorgt, ben ik de rest van mijn leven dankbaar. Ook verkrijgbaar op vrijdag op de boerenmarkt in Utrecht. 🙂

Onderweg naar huis even stoppen bij Boer Koekoek voor biologisch fruit en TOMATEN, waarover later meer

Daarna met Giu naar De Bruin en de Bruin voor de beste niet-biologische groenten en fruit, en de vriendelijkste bediening van Nijmegen. Op weg terug bij Harold even kletsen en wat Rocheforts of Chimays meepikken. Zonodig even langs Van der Laak of La Padella voor De Cecco en naar de Groene Weg voor authentieke pancetta, en dan niet wegkomen bij Maarten zonder zijn laatste wijnvondst geprobeerd te hebben.

Waarom?

Ik heb me ook wel eens afgevraagd of dit rondrijden langs detaillisten niet een belachelijke tijdvreter is. Of het niet beter is om zoals iedereen bij AH een kar vol te gooien met de weekboodschappen? We hebben het wel eens geprobeerd, en zaten dan een week lang met lange tanden te eten – terwijl we minstens evenveel geld kwijt waren.

Ingrediënten voor verse, smakelijke en eerlijke maaltijden vind je niet in de supermarkt. Daarvoor moet je toch echt naar bakker, slager, groentenboer, visboer, kaasboer of slijter. En wie denkt dat hij daaraan meer geld kwijt is, daag ik uit om mijn rondje door Nijmegen ook eens te maken.

Een rustig moment om te schrijven op de Oogstfeestdag

Inmiddels zitten we al meer dan 1 ‘ hele’ maand in Tanzania. En zoals gebruikelijk zitten wij niet stil… Geemigreerd, nieuw huis, nieuwe auto, nieuw continent, nieuwe cultuur, 2 nieuwe talen, nieuwe oppassen, en nu ook: nieuwe baan ! (Nu nog die nieuwe fiets! … als een echte Tanzaniaan loop ik dus nog maar even heen en weer naar het ziekenhuis. En het is niet te beschrijven hoe het voelt om in de ochtendzon naar je werk te lopen met die machtige, solitaire besneeuwde Kilimanjaro-top als uitzicht.) En nog een paar dagen voordat ook de kinderen weer naar school gaan.
Ik ben op 1 augustus begonnen op KCMC. Omdat het hier deze week examentijd is voor alle studenten van propedeuse medicijnen tot aan laatstejaars AIOS, worden alle programma’s en bezettingen daar op aangepast. Van een normale gang van zaken is dus nog niet echt sprake. Met de afdelingshoofden van Internal Medicine (waaronder neurologie valt) en Pediatrics ben ik overeengekomen dat ik mijn tijd zal verdelen tussen volwassen- en kinderneurologie. Op de volwassenafdeling liggen de neurologiepatienten her en der verspreid. Momenteel is de afdeling nog voller dan anders. Op een oppervlakte kleiner dan dat van de afdeling Neurologie van het Radboud liggen normaal gesproken ongeveer 100 (!) patienten, waarvan de Chagga (etnisch gezien meest prevalente stam hier) meestal nog wel op een bed liggen, maar de Masai gewoon op een brancard op de gang moeten. Nu echter zijn alle overige ruimtes opgevuld door de vorige week aangespoelde Somalische vluchtelingen die zonder uitzondering uitgedroogd en ondervoed waren, naast hun verwondingen door het vrachtwagenongeluk. Deze Somali-ruimtes worden bewaakt door gewapende politie-agenten en soldaten, die de wanorde compleet maken.
Op de afdeling Kindergeneeskunde is al 4 jaar geen kinderneuroloog meer, waardoor er nu een volledige lichting kinderartsen afstudeert met slechts minimale neurologische basiskennis en hands-on ervaring met neurologisch onderzoek. Toch zien deze kinderartsen een enorm spectrum aan ernstige en ironisch genoeg (als de patienten niet zo’n enorm delay hadden voordat ze besluiten tot medische behandeling: alles kost geld…) veelal behandelbare kinderneurologische aandoeningen, zodat ze niet meer opkijken van de ernstigste afwijkingen. Neurologisch onderzoek doen ze dus echter ook niet standaard… de meest gebruikte beschrijving is ‘ ill’ danwel ‘ very ill’ ! Ik superviseer op de afdeling een zaaltje met kinderneurologische patienten, en zal 2 keer per week Neuropediatrics en HIV-polispreekuren gaan doen samen met 1 of 2 jonge kinderartsen die zich willen gaan toeleggen op de kinderneurologie. Verder zijn er elders in de stad kleine ngo-revalidatiecentra en opvanghuizen die veel kinderneurologische patienten begeleiden, en zo nu en dan bemand worden door kinderartsen vanuit KCMC, en binnenkort ook door mij (en dan hopelijk op regelmatige basis). De paar dagen die ik hier zit leren me al veel over global health care. Wist jij bijvoorbeeld dat Afrikaanse geneeskundestudenten al jaren op kosten van de Chinese regering hun artsenopleiding in China kunnen doen ? De co-assistenten komen dan terug voor hun co-schappen hier- en om hun familie te zien. En dat in deze regio de complexe hartoperaties, bijvoorbeeld in geval van congenitale hartafwijkingen, gedaan worden in India ? Ik vind deze vorm van internationale samenwerking fascinerend. Landen die wij van oudsher beschouwen als ‘ Tweede’ of ‘ Derde’ Wereld hebben een heel systeem om elkaars gezondheidszorg te ondersteunen. Ongetwijfeld met veel onderliggende economische belangen, maar toch.
En dan over naar onze kinderen ! Ze zijn al vertrouwd met het Engels, en zelfs Steef antwoordt al simpele vragen in het Engels. Ida spreekt voor de vuist weg, plakt alles zonder gene aan elkaar en zal als een speer gaan. Willem, Doris en Hugo laten het misschien niet merken maar verstaan gesproken Engels goed, en beginnen ook hun schroom te overwinnen om het te gebruiken in gesproken Engels. School zal dat in een stroomversnelling brengen. De 4 scholieren zullen de eerste weken nog een extra cursus hebben, en dan met z’n vieren in een klasje zitten met de andere net gearriveerde non-native English speakers. Dat wordt een dolle boel! De campus van ISM (International School Moshi) is vlakbij ons huis. Er komt achterin de tuin een nieuw poortje zodat ze nog sneller op school kunnen zijn en ze de vrij drukke dirt road voor het huis (Emma Grocery Rd) helemaal niet meer ophoeven. Die is op sommige plekken namelijk zo steil en hobbelig dat de korte beentjes dat moeilijk trekken… Christine, de andere Nederlandse moeder bij wie we na aankomst mochten logeren, heeft voor de kinderen een grote stapel ISM-poloshirtjes in 6 kleuren geregeld. De polootjes zijn het schooluniform. Ooit hoorde daar een korte broek of rok bij, maar dat werd zo massaal geboycot door de scholieren dat men dat onderdeel maar heeft opgegeven.. ! Er zaten een paar uniformbroekjes bij, en die staan Steven heel schattig. Als hij volgend jaar naar de ISM-kleuterschool gaat (dat wordt sparen dus !) zal hem dat prachtig staan.

Barmhartige Samaritanen

Er is vanmorgen een overvolle vrachtwagen met illegale Somaliërs verongelukt net buiten Moshi. De SEH stroomde over met gewonde, uitgehongerde en uitgedroogde vluchtelingen, die bovendien in paniek gevlucht waren voor politie en leger die kwamen helpen. In het ziekenhuis gaf het een chaos tot ver buiten de SEH, waar alle beschikbare (trauma)dokters heen moesten. Toch opvallend hoe kalm en berustend het er dan aan toegaat – alles in relatieve stilte. In Nederland gaan bij elk groter trauma overal telefoons, monitoralarms en intercoms af, die heb je hier gewoon niet.

De ziekenhuiskeuken is wel meteen begonnen met het bereiden en uitdelen van al het overgebleven voedsel (en veel is dat niet) aan de uitgehongerde binnenlopers. KCMC doet zijn naam eer aan, “Part of the Good Samaritan Foundation”.