Terugdenken: epic journey

Op sommige momenten is het allemaal wat moeilijker en is het des te leuker om terug te denken aan nog maar net geleden.

Steven en Willem naast de ingang van het Castello di Duino

Zoals nu. Alle zes kinderen thuis, van wie twee net voor hun examens, plus een gestrande UWC-schoolgenoot die ook niet meer naar zijn familie in Italie kan. In Nederland waren gisteren duizenden besmettingen een feit voordat de scholen dicht gingen, maar vandaag gingen in Tanzania na 2 vastgestelde besmettingen alle scholen tenminste een maand dicht. Verstandig, want dit land heeft niet de medische voorzieningen van Europa, en denk aan al die plekken waar niet eens stromend water is. We moeten het maar afwachten. Ida en ik zijn de afgelopen twee dagen op vreselijk dure tickets uit Nederland gekomen nadat onze andere vluchten afgelast waren, en mijn hele nascholingsprogramma waarvoor ik jaarlijks naar Nederland kom, ook. Een financiele strop. Ida zwierf al een maand van adres naar adres nadat haar Italiaanse school in februari al dicht ging. Inmiddels is het vliegverkeer overal grotendeels gestremd en zijn we net op tijd herenigd. Welke kant het hier allemaal uit gaat weet ik niet. Maar we zijn bij elkaar. De komende twee weken moeten Ida en ik in zelfisolatie omdat we uit Europa komen. Met mijn kwetsbare patienten in KCMC kan ik niet anders dan me daar maar aan houden- ondanks het schreeuwende tekort aan handen daar… liever niet ‘Case Zero’ in deze stad. Maar zodra deze periode voorbij is zal ik gewoon werken, want ik ben niet anders en niet beter dan al mijn collega’s die nu als ware helden met minimale bescherming en middelen het ziekenhuis klaarmaken voor de opvang van patienten, die uiteraard hier ook gaan komen. De getallen van voorzieningen zoals beademingsapparatuur en nooddiensten in deze regio van 1,2 miljoen inwoners zijn zo laag en zo verontrustend dat ik ze niet eens ga melden. We are on our own.

Bij de camper op de pier van Trieste
Op de pier van Trieste

Rond de feestdagen waren we nog in dat zelfde getroffen Europa, ook met zijn allen. In een oude Italiaanse camper zijn we een land of 10 door getrokken en hebben geweldige ontmoetingen en herenigingen gehad. Meestal sliepen we bij vrienden of familie, of in die bak op een parkeerplaats, allemaal dicht opeengepakt om warm te blijven en dan overdag weer de weg op met de autoradio aan, kinderen die half uit een slaapzoldertje hingen en als een projectiel door de auto vlogen als vaders enthousiast optrok bij het stoplicht, of zoals Ida even op de snelweg een universiteitsaanmelding afrondde. Het was echte ‘bonding’ en wat hebben we gelachen als we weer ergens met zijn allen die camper uit kwamen rollen, of onverhoeds moesten vertrekken als we ergens illegaal stonden. Zoals de eerste nacht in Duino, het vissersdorpje waar Ida’s school staat, waar we in de haven mochten staan van de havenwachter. Die was er de volgende ochtend echter niet, en we werden weggejaagd door een heks die uit haar raam op de eerste verdieping hing te kijven. Steven en Vicky zagen voor het eerst echte sneeuw in Zwitserland en ondanks dat niemand geschikte kleding aan had, hebben we de plastic bodems uit de weekendtasjes gescheurd, en gesleed tot we blauw waren van de kou. Het was echt een ‘epic journey’, 4800 kilometer elkaar.

Road trip back to our roots

Ook hebben we in de ijskoude prachtige wijngaarden rondom Freiburg in Zuid-Duitsland gekampeerd. De volgende ochtend dwaalden we door die mooie stad en bedachten we dat we het Robert Bosch College wel eens wilden zien. Dat is het United World College dat een soort eco-commune is en gevestigd is in een middeleeuws Kartuizerklooster, tegen het Zwarte Woud aan. Een Tanzaniaans vriendje van de kinderen zit daar nu op school, hij reisde in het eerste jaar samen met Ida naar en van Europa. De hoofdmeester is een geweldige Zuid-Afrikaan die intensief heeft meegewerkt om ‘ons’ UWC East Africa van de grond te krijgen. Al was het acht uur ‘s ochtends en kwamen we onverwacht aanwaaien, heeft hij ons de hele school laten zien. En alsof het zo moest zijn… Willem is twee weken geleden door Nederland geselecteerd voor RBC UWC en gaat dus volgend jaar zijn zus achterna, terug naar Europa! Laten we hopen dat we tegen die tijd weer wat eenvoudiger over grenzen kunnen denken.

Kunstmarkt Klein Heyendaal

Klein Heyendaal met Tanzaniaanse Vlag
Gisteren heeft basisschool Klein Heyendaal de afsluiting gevierd van het landenthema Tanzania! De Tanzaniaanse vlag wappert al weken boven het schoolplein, tot groot genoegen van de delegatie KCMC-dokters die een paar weken geleden om deze reden over de Heyendaalseweg werden gereden richting het Radboudumc. Het doel van de fundraising was om geld in te zamelen voor het Tanzania-project van Fidesco, in het bijzonder voor de multidisciplinaire kinderneurologiepoli die we er met heel weinig middelen draaien.

P1020040Hiervoor hebben vrienden/mede-ouders Esther, Rutger en Jet samen met mij een presentatie voorbereid die zij de afgelopen weken in elke klas van de school gegeven hebben. Vanuit Soedan en vanuit Moshi, ook namens logopediste Anke: enorm Met collega-neurologen op de Nijl in Khartoumveel dank, ook aan juffen Krista en Esther en directeur Dick, en KNO-artsen Ronald en Dirk die vorige in week nog in KCMC waren en daar foto’s hebben genomen, en natuurlijk aan iedereen die de Kunstmarkt heeft bezocht en zo ons werk hier heeft gesteund!

Fietsen voor FIDESCO

foto 1foto 4Mijn oom Toon en mijn moeder zijn de fysiotherapeuten van de familie Lepoutre. Net als zij jaren gedaan heeft, ondersteunt hij belangeloos een RopaRun-team (van Ziekenhuis Rivierenland) met massages en blessurebehandelingen. In dit kader reed hij naar Parijs … op de fiets, in twee dagen! Maar niet alleen dat, met deze fietstocht zamelde hij geld in voor FIDESCO, die stichting die ons project hier mede mogelijk maakt. Wij hebben allemaal zo veel respect voor deze prestatie, en zijn de DIO-leden en alle andere betrokkenen heel dankbaar die hem gesponsord hebben! We vinden het telkens weer bijzonder te zien hoeveel mensen ons werk hier steunen. Naast het feit dat jullie ons project daarmee ‘in de lucht’ houden is het enorm bemoedigend om te weten dat er vanaf zo’n grote afstand mee ge…-fietst wordt bijvoorbeeld!

“Powercutters!” Deel II

vaccinatie-1 vaccinatie-2 vaccinatie-3Verwijzend naar Hugo’s geniale zelfverzonnen scheldwoord van 2 jaar geleden, staat de laatste weken weer alles in het teken van de haperende electriciteitsvoorziening in Tanzania. Ik moest de afgelopen 3 weken naar Nederland voor nascholingscursussen, en daar viel de stroom een aantal uur uit in de Randstad. Voorpaginanieuws, en het gesprek van de dag op de cursus waar ik op dat moment was. Waarbij ik na een aantal seconden al besmuikt te horen kreeg: O ja, dat zal bij jullie wel vaker voorkomen.”
Nou en of! Meer dan 80% van Tanzania is niet aangesloten op het electriciteitsnet. Wij gelukkig wel, maar… dit zijn de statistieken van de afgelopen weken. Marco heeft het met enige beroepsdeformatie netjes bijgehouden. Je moet toch wat met je ergernis en frustratie als de stroom uiteindelijk 12 keer per dag, dagen achtereen, uitvalt. Als er al stroom is! Op de server die hij op zijn onderzoeksafdeling onderhoudt was af te lezen dat er in Moshi ussen 22 jan 2013 (begin registratie) en vandaag 3144 onderbrekingen zijn geregistreerd. Dat zijn gemiddeld 4 onderbrekingen per dag.

Jaargemiddelden:
2013: 1288 / 343 = 3.75 onderbrekingen per dag
2014: 1412 / 365 = 3.87
2015: 444 / 78 = 5.69

Zorgwekkende stijging, maar het cijfer voor 2015 is wel sterk bepaald door de maand maart. Tot vandaag zijn er in maart 211 onderbrekingen geweest, ofwel 12 per dag.

Grafiekje van de geograaf:
power cuts

Ik kwam gisterenavond terug in Tanzania, en het was heerlijk om iedereen weer te zien! Voor iedereen had ik wel wat leuks en lekkers. Maar naast die lekkernijen ook 17 vaccins die ik gekoeld meegenomen had. Het zijn gewone RIVM consultatiebureau-vaccins en een herhaling van de reisvaccins nu we er bijna 3 jaar wonen. De vaccins hier komen niet helemaal overeen met wat er in Nederland verkrijgbaar is, en bovendien blijkt veel medicatie hier nep, ‘counterfeit medicine’ noemen ze dat. Wel hebben we onze oudste meiden maar gewoon mee laten vaccineren toen er op school vanuit de regering tegen HPV gevaccineerd werd (dat gebeurt in Tanzania al langer dan in Nederland), al had ik zo wel mijn twijfels over de koudeketen vanaf het Ministerie in Dar-es-Salaam. Ik heb me daar toch maar overheen gezet, vertrouwen is ook een kunst.
20150329_13063020150329_130632Maar vanmorgen werd het ‘Pakjesavond’gevoel meteen een beetje getemperd: geen stroom, een opwarmende koelkast en buiten -ondanks de regen- nog 25 graden Celsius. Metéén vaccineren dus! En dat hebben we maar gedaan, allemaal giebelend op een rijtje bij de eettafel. Mama prikzuster, Doris plakte de pleisters, en Vicky mocht bij Ida op schoot toen het haar beurt was. En omdat ze allemaal in hetzelfde schuitje zaten was het allemaal zo voorbij, zeker met een dikke dropveter als beloning. Hugo mocht nog wel even heel hard ‘Powercutters!’ roepen, want hij had het bikkel-record met 4 vaccinaties in 1 keer. De stroom is overigens nog steeds niet helemaal terug behalve onvoorspelbare stukjes verlossend licht van ongeveer ‘n kwartier. Ik typ dit nu koppig door in het donker en probeer het zo via mijn telefoon op de website te krijgen.

Nijmegen in Moshi

Al tientallen jaren werken onze huidige werkplekken, Kilimanjaro Christian Medical Centre en Kilimanjaro Clinical Research Institute, samen met het Radboud in Nijmegen. Ook buiten dit samenwerkingsverband om zijn er opvallend veel stadsgenoten in Moshi neergestreken, zoals Merijn, de leraar Nederlands en Mieke, een huisarts die nog onderzoek heeft gedaan op de afdeling Neurologie van het Radboud. Hebben Nijmegenaren gewoon een goede smaak? 😉

Groepsfoto onder de Nederlandse en Nijmeegse (Vierdaagse-) vlag
Groepsfoto onder de Nederlandse en Nijmeegse (Vierdaagse-) vlag

Het samenwerkingsverband heeft voor veel Tanzaniaanse dokters en onderzoekers een stage of promotieonderzoek mogelijk gemaakt in het Radboud. Omgekeerd zijn er regelmatig Nijmeegse specialisten en co-assistenten in Moshi om te leren, les te geven en op te leiden. Samen met Ben Hamel (emeritus hoogleraar uit het Radboud en voorheen Director of Postgraduate Studies hier in KCMU College) en zijn vrouw Anne-Marijke organiseerden we vorige week een “Nijmegen-borrel” waar we al deze mensen uitnodigden: van co-assistent tot hoogleraar. Op zijn Tanzaniaans kwamen bepaalde dokters na een enthousiaste RSVP niet of heel laat opdagen, maar dat hoort er nu eenmaal bij. Het was ongedwongen gezellig en werd zeer gewaardeerd door onze collega’s. We willen het volgend jaar weer doen! Een goede aanleiding om te gaan knokken voor een vierde jaar Tanzania, toch? Helpen jullie ons weer mee?

De straat van Kim

Kim met collectedoosKims oom en tante vliegen morgen naar Tanzania. Met niet minder dan ‘n kuub knuffelbeesten voor onze kinderafdeling dankzij een inzamelactie op de basisschool. Kim heeft zelf ook meegedaan. Ze woont op een boerderij in de Kop van Noord-Holland en is met haar fietsje de hele weg afgegaan om bij elke boerderij te vertellen over haar goede doel, en munten in te zamelen in haar zelf versierde bakje.

Anke luistert naar de slikactie bij een baby'tje met palatoschisis (gespleten gehemelte)
Anke luistert naar de slikactie bij een baby’tje met palatoschisis (gespleten gehemelte)

Er deed zich vrijwel meteen een goede bestemming voor. Kinderen met neurologische problemen hebben heel vaak slikstoornissen, die ze in levensgevaar kunnen brengen. Onze Nijmeegse logopedist op KCMC, Anke, is daarom van onschatbare waarde. In heel Noord-Tanzania zit nog maar 1 andere logopedist, maar de behoefte aan logopedisch advies (ook bij het andere medisch en verplegend personeel) is heel groot. Anke ziet vaak moeders die zo wanhopig zijn om hun, vaak al ondervoede, kinderen iets te eten te geven dat ze het kind dwingen tot grote happen of slokken. In een verzwakt kind gaat dat natuurlijk makkelijk fout. Zij leert ouders of verzorgers hoe je het verslikgevaar minimaal maakt. Dat is onder meer door kleine hapjes aan te bieden met een pauze tussendoor.

Ze vertelde me deze week dat de plaatselijke supermarkt lepeltjes had die perfect waren voor dit doel. Als je Tanzaniaanse moeders adviseert om zo’n lepeltje te kopen, zullen ze ‘ja’ knikken en glimlachen- maar het zelden doen. Niet uit onwil. Vaak omdat ze het geld er niet voor hebben, of omdat ze eigenlijk nog nooit van hun leven in een supermarkt zijn geweest. We bedachten toen dat Anke een aantal lepeltjes zou kunnen kopen en we die zouden bewaren voor de allerarmste gezinnen.

Isaya met lepeltje

Anke is nu op pad gegaan om voor 37.500 Tanzaniaanse shillings (ongeveer het bedrag dat Kim verzameld heeft) lepeltjes in te kopen voor onze patienten.
Kim en haar straatgenoten, en de basisschool van Ties en Mare: heel erg bedankt!

Eindejaarsdonatie

Cheque van Theodoor GilissenWe werden deze week heel blij verrast met een donatie van Theodoor Gilissen Bankiers. Mijn goede vriend Jos had ons — in het bijzonder Mariekes werk hier als arts én als initiator van de neurologie-opleiding in Tanzania — aangemeld als kandidaat voor de jaarlijkse eindejaarsdonatie van zijn werkgever. We zijn er trots op dat bijna de helft van Jos’ collega’s stemde voor steun aan Mariekes project.

We willen de medewerkers van Theodoor Gilissen heel hartelijk bedanken voor hun generositeit, met bijzondere dank aan al degenen die bovendien hun kerstpakket schonken ten gunste van de eindejaarsdonatie. Deze steun is hartverwarmend en brengt het doel om niet eerder te vertrekken dan wanneer de zorg voor de duizenden patiënten kan worden overgenomen door de eerste generatie Tanzaniaanse neurologen, weer een stap dichterbij.

Het kaartje voor de achtbaan

In de drukke eerste Quarter op school ben ik naar het Wereldcongres Neurologie geweest in Wenen. Ik was zo fortuinlijk om een reisbeurs te winnen, die me qua vliegreis echter tot boven de Sahara bracht- waarop het tekort is bijgelegd door Cecile Magis en een geweldige ex-polibezoekster van ons beiden uit het Radboud. Hartverwarmend! Op de heenreis kon ik nog paranimf zijn bij de verdediging van Ceciles proefschrift in het Radboud. Zij promoveerde op een tuberculose-onderzoek dat onder meer in, jawel, Moshi is uitgevoerd. Op weg naar Schiphol ook nog een trombo-emboliesymposium meegepikt, omdat de ontwikkelingen op antistollingsgebied pijlsnel gaan en ik daar nauwelijks iets van meekrijg in Afrika.

IMG_0941Aangekomen in Wenen zag ik met een grijns de lange muur met deelnemers (7000 uit 170 landen), en mijn naam als enige gedelegeerde uit Tanzania. Direct rechts daarvan stond namelijk de kolom met ‘The Netherlands’.

Het congres was erg leuk, met lange dagen met lezingen en workshops, onze posterpresentatie van de eerste serie Stiff Person Syndrome patiënten uit Afrika, en veel ontmoetingen met collega’s uit Afrika en die uit Europa en de VS met banden en belangen met Oost-Afrika. Ik deelde een hotelkamer met een neurologe uit Nairobi, met wie ik al langer projecten voorbereidde maar die ik nog nooit ontmoet had. Ironisch genoeg vond op de dag dat we elkaar in Wenen zagen de aanslag op het winkelcentrum in Nairobi plaats, waar zij naast woonde.

IMG_0942De week was als een achtbaanritje waarbij ik zelf op de startknop had gedrukt, met een paar grote successen. Allereerst werd Tanzania unaniem aangenomen als nieuwe lidstaat van de Wereldfederatie Neurologie. Verder hebben we maar liefst 2 Grants-in-Aid in de wacht gesleept! De ene stelt ons in staat de opleiding neurologie in Tanzania op te starten. De andere is bedoeld om de opleidingsbehoefte en potentiële -faciliteiten in kaart te brengen in de gehele East African Community (Tanzania, Kenia, Oeganda, Rwanda en Burundi).
IMG_0943Van beide projecten ben ik de coördinator. De beurzen zijn echter niet bestemd voor mij en vormen geen alternatief voor een salaris. Ze zijn bedoeld voor het bekostigen van het dure buitenlandse opleidingsjaar van de trainees, en het EAC-samenwerkingsproject. Ze vereisen echter wel aanwezigheid van een coördinator, dus ik heb van de gelegenheid en de feeststemming rondom de Grants gebruik gemaakt om onze eigen situatie in Tanzania nog eens onder de aandacht te brengen bij de Europese en internationale instanties met interesse in het ontwikkelen van neurologie in de regio Oost-Afrika.

(leef)tijdloos

Na een warme dag in de tuin… is er niets lekkerder dan in die kilo Lego duiken die ik vanaf het begin van het inpakcircus in de bagagelimiet had meegerekend. Je hebt het Legobouw-gen, of je hebt het niet- nou, dan is er hier co-dominante overerving ! En bijna die hele kilo is al zo’n 30 jaar in gebruik: Hellevoetsluis → Utrecht → Nijmegen → Moshi !