Mariki is een 13-jarige jongen uit Moshi die op de kinderafdeling ligt. We begroeten elkaar dan ook elke morgen met onze voornamen. Hij werd eerder dit jaar een keer opgenomen met onbegrepen en wisselende overgevoeligheid voor prikkels, spiertrekkingen en nachtelijke onrust. Na een uitgebreide analyse — door een wond op zijn been werd bijvoorbeeld aan tetanus gedacht, een veel voorkomende infectie hier — en na vergeefse behandeling met antibiotica werd de conclusie getrokken dat het dan wel psychisch zou zijn. Tijdens deze opname waren er geen neurologen in KCMC. Teleurgesteld onttrok de familie zich aan nacontroles en zocht haar heil bij een traditionele medicijnman.

Totdat Mariki onlangs weer opdook, op de afdeling chirurgie, met een spontane dijbeen-breuk. We werden in consult gevraagd vanwege zijn inmiddels verhevigde spierklachten, en hadden de diagnose binnen een paar minuten.
Stiff person syndrome is een zeldzame auto-immuunaandoening met antilichamen tegen GAD, een enzym dat de neuroexcitatoire neurotransmitter GABA afbreekt. Het gevolg is een extreem pijnlijk krampsyndroom met overgevoeligheid voor plotse aanraking en andere externe prikkels. De krampen kunnen met name in de nacht zo ernstig zijn dat ze botbreuken veroorzaken. Mariki heeft zo zijn eigen been gebroken. Zijn romp is inmiddels zo overmatig gespierd dat hij een ‘six-pack’je heeft — en dat in een jongen die de laatste maanden in bed doorgebracht heeft. Zijn rug stond voortdurend hol van de spieractiviteit. Mariki lag op de afdeling Chirurgie (cap. 60 patienten) als een van de 100 patienten, op een half ingestort veldbed in de gang. Dag en nacht herrie en voorbijgangers die tegen zijn bed stootten.

De, symptomatische, behandeling bestaat uit hooggedoseerde skeletspierverslappers (diazepam en baclofen) en hij verdraagt die goed. Inmiddels is ook zijn breuk operatief gefixeerd, want de breukeinden werden door de spieren langs elkaar getrokken. Als de breuk geheeld is zullen we proberen meer oorzakelijk te behandelen en zijn afweer te onderdrukken. De enige aangetoond effectieve behandeling is intraveneuze gammaglobulines, een zeer kostbare behandeling die elke zoveel maanden herhaald moet worden. In dit land bovendien niet beschikbaar; de goedkoopste plek voor Tanzanianen om dit te laten doen is India. Mariki’s familie kan zich dit zeer zeker niet veroorloven. We zullen hem daarom op regelmatige basis gaan terugzien op de poli, om dan tenminste de symptomen zo goed mogelijk te onderdrukken.

Nu het nieuws zich verspreidt dat er weer een neuroloog is op de kinderafdeling en er EEGs gedaan worden, komen patienten tot vanuit Zuid-Tanzania en Zanzibar naar Moshi. Bijna 50 miljoen inwoners, 2 neurologen. Ontroerend maar ook een tikje verontrustend dat men dagen reist om hier te komen. Dat extra poli-spreekuur moet er maar snel komen.

KCMC in 10 pennenstreken

… elke werkdag op KCMC begint met een kerkdienst, die wordt afgesloten met een zo potent gospelkoor dat het de overdracht overstemt. De dokter die aan het woord is gaat zonder blikken of blozen steeds harder praten.

… ongeveer driekwart van alle Tanzaniaanse patienten heeft voor bezoek aan de poli een traditional healer bezocht. De aard varieert van gebedsgenezing tot homeopathie tot witchcraft.

… veel apparatuur op de operatieafdeling wordt al 40 jaar gebruikt

… er worden herhaaldelijk alleen maar spoedoperaties uitgevoerd omdat de anesthesiemedicijnen op zijn

… de moeders van neurologisch aangedane kinderen dragen ze vaak overal naar toe omdat er geen geld is voor rolstoelen. Er komt regelmatig een moeder op de poli met haar 20-jarige zoon – in een draagzak. De jongen is ernstig spastisch na zuurstofgebrek rond de geboorte, en heeft een moeilijk behandelbare epilepsie. Hij voelt zich het meest ontspannen dicht tegen zijn moeder aan. Een vader is er niet in het gezin. Afrikaanse vrouwen zijn sterk.

… er liggen soms bijna evenveel patienten op de gang als op de overvolle kamers

… de binnenplaats van het ziekenhuis is begroeid met een paar struiken en bomen die volledig bedekt zijn met drogende kanga’s, de traditionele omslagdoeken. Familie van de patient moet namelijk het eten en de was regelen – en doet dat er vaak ter plaatse. Er tussenin liggen familieleden languit te slapen in het gras.

… KCMC is het 2e academisch centrum van het land (met drie keer het inwonertal van Nederland), en beschikt momenteel niet meer over een CT-scan, een patholoog, en beademingsapparatuur (het enige aanwezige apparaat is defect). Evenmin is er bijvoorbeeld een psychiater, psycholoog of maatschappelijk werker. Wel bezit de Good Samaritan Foundation, die het ziekenhuis beheert, een actief korps kapelanen, die op Lutherse leest geschoeide ondersteuning bieden. Ze zwerven over de afdeling en willen altijd van de dokters weten met welke patienten het bijzonder slecht gaat. Dat is de doelgroep. Ze doen een beetje denken aan verdwaalde raven, met hun witte jassen los over hun zwarte pakken.

… aan het eind van de maand worden veel werknemers van het ziekenhuis contant betaald. Bij een soort halfopen staldeur staan ze in de rij voor de bruine envelop. De achterkant van het accountantskantoor grenst aan de achterkant van de patienten-inschrijfbalie waar men contant betaalt om een dossier te laten aanmaken. Een overzichtelijkere geldstroom binnen een ziekenhuis heb ik nog nooit gezien !

… er komt nog steeds bezoek voor zuster S., de Madam Mikmak van het EEG– dat schielijk verdwijnt na een blik op de nieuwe EEG-nurses en mij.